یک وعده کتاب

 مشارکت شهرداری تهران در احداث فروشگاه‌های زنجیره‌ای شهر کتاب که تعداد آنها به 40 رسیده و در حال افزایش است با در اختیار گذاشتن ملک این مراکز فرهنگی در قسمت‌های مختلف شهر شروع شد و با ارائه برخی تسهیلات و همکاری مادی و معنوی با این سازمان پیگیری می‌شود.

 منطقه 18 با افتتاح شهر کتاب الغدیر در سال 78 از این فرصت بکر برخوردار شد و خبری خوش برای جوانان و به قول معروف اهالی مطالعه به ارمغان آورد. با توجه به استمرار محرومیت‌های جدی ساکنان منطقه در حوزه ترویج مطالعه و کتابخوانی شهر کتاب الغدیر پس از 10 سال فعالیت به کانون مناسبات عرصه کتاب و میعادگاه افراد علاقه‌مند به مطالعه تبدیل شده است و آینه تمام نمای شرایط، نارسایی‌ها و فرصت‌های این حوزه محسوب می‌شود.»

درباره فعالیت‌های شهر کتاب الغدیر، میزان استقبال اهالی از محصولات عرصه نشر و حاشیه‌های پررنگ ضعف فرهنگی مطالعه در منطقه گزارشی تهیه کرده‌ایم. ساختمان شهر کتاب در ضلع شمالی میدان الغدیر واقع شده است و 2 طبقه با 400 مترمربع زیربنا دارد.  بنا به رویه فعالیت فروشگاه‌های شهر کتاب، در این مرکز علاوه بر کتاب، کالاهای فرهنگی متنوعی ارائه می‌شود.

 طبقه اول به فروش کتاب، لوازم‌التحریر مدرسه، مهندسی و اسباب‌بازی‌های فکری و پرورشی برای کودکان اختصاص یافته است و لوازم فانتزی و محصولاتی نظیر کارت پستال، پوستر، جعبه‌های کادویی و ... در طبقه دوم قرار دارند. تنوع این محصولات مشتریانی از اقشار مختلف را به شهر کتاب می‌کشاند و بالطبع رونق نسبی فروش کتاب را به دنبال دارد.

مهندس «اسماعیل نصرتی» مدیر شهر کتاب الغدیر در این باره به خرید حداقل یک کتاب توسط بیش از 90 درصد مراجعان اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: «روزانه حدود 200 نفر به شهر کتاب می‌آیند که بیش از 70 درصد آنها برای خرید کتاب مراجعه کرده‌اند. سایر مشتریان نیز با توجه به وسعت فضای اختصاص یافته به فروش کتاب و تنوع موضوعات به گردش میان قفسه‌های کتاب تشویق می‌شوند و آخر سر حداقل یک کتاب جیبی و ارزان‌قیمت می‌خرند.

در ایام بازگشایی مدارس که خرید لوازم‌التحریر و کتاب‌های درسی رونق می‌گیرد تعداد مراجعان افزایش می‌یابد و فروش کتاب بیشتر است. شب عید و هفته کتاب در آبان نیز تعداد مراجعان اوج می‌گیرد و به 500 نفر در روز هم می‌رسد. خرید کتاب برای هدیه دادن به دوستان و فامیل در شب عید دلیل شلوغی شهر کتاب است و در هفته کتاب نیز به مدارس اطراف اعلام می‌کنیم که کتاب‌های کودک با 15 درصد تخفیف به فروش می‌رسند و بالطبع مراجعه گروهی دانش‌آموزان هیاهوی خوشایندی میان قفسه‌های کتاب برپا می‌کند.

 بطور میانگین روزی 70 جلد کتاب می‌فروشیم و حدود 50 مشتری ثابت داریم که مرتب به شهر کتاب می‌آیند و از کتاب‌های تازه سراغ می‌گیرند. این آمارها برای جمعیت 700 هزار نفری منطقه بسیار ناچیز است و از سرانه پایین مطالعه و خرید آثار مکتوب میان اهالی حکایت می‌کند.»

 وی که از 8 سال پیش مدیریت شهر کتاب الغدیر را برعهده دارد، ضعف‌های پیش روی فرهنگ مطالعه در منطقه را بسیار فراگیر می‌داند و می‌افزاید: «بیشتر مشتریان جوانان و دانشجویان هستند و سایر اقشار ساکنان کمتر با کتاب سر و کار دارند. کمبود کتابفروشی در محله‌های منطقه اولین نارسایی‌ در این حوزه است و دلایل اقتصادی آن هم معقول به نظر می‌رسد.

در حقیقت در منطقه 18 اصلاً کتابفروشی نداریم و شهر کتاب الغدیر و شادآباد در خیابان 17 شهریور تنها فروشگاه‌های اختصاصی کتاب هستند. مغازه‌های فروشی لوازم التحریر که بصورت پراکنده در منطقه دایرند در کنار اقلام مختلف یک یا 2 قفسه هم برای فروش کتاب اختصاص داده‌اند و نمی‌توان نام کتابفروشی بر آنها گذاشت.

 این مشکل فراگیر است و در مناطق مجاور نظیر 17 و 19 نیز تعداد کتابفروشی‌ها به تعداد انگشتان یک دست نمی‌رسد. چون میزان فروش کتاب پایین است و سرمایه گزافی را که برای راه‌اندازی یک کتابفروشی به قول معروف باز نمی‌گرداند. یعنی توجیه اقتصادی ندارد و هیچ تشویقی برای راه‌اندازی کتابفروشی ایجاد نمی‌کند.

 کتاب‌ها با سود متوسط 15 تا 30 درصد به فروش می‌رسند و در این شهر کتاب حدود 8 ماه یا بیشتر در قفسه‌ها باقی می‌مانند تا بالاخره یک نفر آخرین جلد آنها را بخرد. اینجا کتاب‌هایی داریم که از 2 سال پیش در قفسه‌ها مانده‌اند و چون قیمتشان پایین‌تر از چاپ‌های جدید است تازه استقبال برای خرید آنها رونق گرفته.

حتی مشتریانی داریم که از مناطق دیگر و برای خرید کتاب‌های چاپ قدیم اینجا می‌آیند چون برایشان می‌صرفد ولی معلوم است که برای ما اصلاً صرف ندارد،»   درباره شهر کتاب شادآباد لازم به ذکر است کوچک بودن فروشگاه‌ و محصور شدنش میان بازار لاستیک‌فروش‌ها مراجعه به آن و فروش کتاب را محدود کرده و در مقابل فعالیت‌های آموزشی و برگزاری کلاس‌های هنری در فضای کوچک این شهر کتاب رونق دارد.

 درباره وضعیت فروشگاه‌های کتاب در جنوب غربی پایتخت نیز باید گفت شهر کتاب الغدیر که سالنی 250 مترمربعی برای فروش کتاب دارد تنها فروشگاه کتاب در مناطق 18، 17 و 19 تا میدان انقلاب است، مشکل عمده‌ای که در چند سال اخیر پیش روی ترویج فرهنگ مطالعه و رونق بازار کتاب وجود دارد و در منطقه 18 نیز با توجه به وضعیت اقتصادی ساکنان تشدید می‌شود،  قیمت کتاب است.

نصرتی در این‌باره می‌‌گوید: «قیمت کتاب هر سال پیش از برگزاری نمایشگاه کتاب، براساس نرخ تورم با افزایش مواجه می‌شود.متأسفانه در سال‌های اخیر علاوه بر افزایش حدود 15 درصدی سالانه قیمت کتاب به بهانه‌های مختلف یا بدون هیچ اصول و قاعده‌ای بیشتر می‌شود.

این افزایش به قدری است که دیگر کتاب‌های رمان که بیش از 200 یا 300 صفحه هستند پایین‌تر از 5 هزار تومان قیمت پشت جلد نمی‌خورند. کتاب‌های پرفروش برای مثال وقتی که طی 2 ماه به چاپ دوم می‌رسند ناگهان با افزایش قیمت هزار یا 2 هزار تومانی مواجه می‌شوند و عدم ارائه یارانه کاغذ یکی از دلایل این نابسامانی است.

در گذشته یارانه‌ها که از طریق ارائه کاغذ به نرخ دولتی به ناشران توزیع بن بین اقشار مختلف ارائه می‌شد قیمت کتاب را به نصف می‌رساند ولی این یارانه‌ها بصورت کارت اعتباری تعلق می‌گیرند که به دلیل نظام ناکارآمد توزیع، گاهی برای خرید اسباب‌بازی، لوازم التحریر و ... هم به کار می‌روند.

 با افزایش قیمت، حتی کتابخوان‌های حرفه‌ای و علاقه‌مند دیگر توان خرید کتاب را ندارند. برای مثال افرادی که قبلاً در هر بار مراجعه 10 کتاب می‌خریدند حالا فقط 2 یا 3 جلد کتاب می‌خرند و تمام،» گردشی مختصر میان قفسه‌های کتاب در شهر کتاب الغدیر، روند افزایش نامعقول قیمت در یکی دو سال اخیر را آشکار می‌کند. برای مثال کتاب 2 جلدی «سمک عیار» در سال 85 چاپ شده و 13 هزار تومان قیمت دارد در چاپ جدید 20 هزار تومان قیمت پشت جلد خورده است.

 نمونه دیگر کتاب امثال و حکم 4 جلدی است که در سال 86 با قیمت 26 هزار تومان به دست مشتری می‌رسید و چاپ جدید آن 34 هزار تومان قیمت دارد. نابسامانی در قیمت گذاری کتاب نیز شرایط را برای علاقه‌مندان دشوارتر می‌کند. گاهی 2 کتاب که از نظر کیفیت چاپ و مسائل فنی حوزه نشر هیچ اختلافی با یکدیگر ندارند با هزار یا هزار و 500 تومان اختلاف قیمت به خریداران ارائه می‌شود.

 این اختلاف قیمت نامعقول در کتاب‌های روان‌شناسی عامه‌پسند که آفت فرهنگ مطالعه میان نوجوانان و جوانان محسوب می‌شوند، بیشتر مشاهده می‌شود. مدیر شهر کتاب الغدیر پیش‌بینی می‌کند در صورتی که قیمت کتاب پایین بیاید و با قدرت خرید ساکنان منطقه متناسب باشد میزان فروش کتاب و بالطبع مطالعه آثار مکتوب حداقل 5 تا 6 برابر می‌شود. در شرایط فعلی تنها قرآن کریم و مفاتیح به دلیل ارائه یارانه از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نهج‌البلاغه در صورتی که ناشر دولتی داشته باشد، با قیمت مناسب و قابل‌خرید برای اقشار مختلف عرضه می‌شوند.

همشهری محله - 18